یکی از محصول‌هایی که ایران به نام آن شناخته می‌شود، زعفران، گرانبهاترین ادویه جهان است اما زعفران ایران که به ۶۵ کشور جهان صادر می‌شود، حالا مانند بسیاری از محصولات صادراتی دیگر با بحران‌هایی مانند خشکسالی و فقدان حمایت سیاست‌گذاران از تولیدکنندگان دست به گریبان است.
بحران تولید زعفران در ایران به جایی رسیده است که تولیدکنندگان این محصول آینده روشنی برای آن متصور نیستند و آن‌طور که یکی از اعضای هیئت رئیسه شورای ملی زعفران می‌گوید، یونان، مراکش، چین، اسرائیل، قزاقستان و ازبکستان هم با سرمایه‌گذاری ایتالیایی‌ها به عرصه تولید زعفران وارد شده‌اند. حالا در کنار اسپانیا که سال‌ها است به عنوان رقیب ایران در حوزه برندسازی زعفران فعالیت می‌کند و با سرمایه‌گذاری ده‌ها ساله توانسته است به عنوان یکی از بزرگ‌ترین نشان‌های تجاری زعفران جهان شناخته شود، این کشورها را هم باید در نظر گرفت.
علی حسینی در گفت‌وگو با ایلنا، با اشاره به تاثیر فقدان یک سیاست مدون بر از دست دادن بازارهای جهانی و آینده تاریک زعفران ایران، درباره دلایل کاهش تولید زعفران گفت: «آنچه مسلم است خشکسالی میزان تولید زعفران در سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ را بین ۲۰ تا ۷۰ درصد کاهش داده است. خشکسالی باعث شد تولید کشاورزی که پنج کیلو محصول زعفران را انتظار داشت، به دو کیلو تقلیل یابد. البته فقط خشکسالی نیست؛ مزرعه‌ای که ۱۰ سال از عمرش گذشته و به آن رسیدگی نشده است، حتی اگر خشکسالی هم رخ نمی‌داد، بی‌تردید تولیدش کم می‌شد.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در سال ۱۳۹۸، تولید سالانه زعفران در ایران ۳۳۰ تن و صادرات آن ۲۸۰ تن اعلام شد. در سال ۱۴۰۰ نیز میزان تولید زعفران ۴۰۰ تن ارزیابی می‌شود و ایران همچنان بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده زعفران یا طلای سرخ در دنیا است. در رده‌بندی بزرگ‌ترین صادرکنندگان زعفران در جهان پس از ایران به ترتیب کشورهای اسپانیا، افغانستان، هند و یونان قرار دارند. با این حال عضو هیئت رئیسه شورای ملی زعفران معتقد است نداشتن استراتژی منسجم باعث شده است که وضعیت زعفران ایران هر روز بیشتر از گذشته نابسامان شود: «در حال حاضر افغانستان به رقیب جدی ما در تولید زعفران تبدیل شده است. جلو چشم ما پیاز زعفران به افغانستان قاچاق می‌شود و هیچ‌کس هم حساسیتی نشان نمی‌دهد. متاسفانه در زمینه مدیریت مازاد تولید پیاز زعفران در ایران اقدامی نشده است.»
در چنین شرایطی، این پرسش مطرح می‌شود که نقش دولت در این میان چیست؟ آیا دولت نمی‌تواند با خرید محصول از تولیدکننده حمایت کند؟ پاسخ این فعال اقتصادی این است که عملکرد دولت در زمینه صادرات زعفران کاملا غیرشفاف و بسته است؛ ضمن اینکه مسئولان به جای حمایت، می‌خواهند زعفران را ارزان‌تر هم بخرند: «امسال دولت زعفرانی خریداری نکرد چرا که قیمت پیشنهادی دولت به کشاورز بسیار پایان‌تر از نرخ بازار بود. سقف خرید زعفران دولت کیلویی ۲۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان اعلام شد؛ این در حالی است که قیمت زعفران در بازار کیلویی ۳۸ میلیون تومان است؛ یعنی بین نرخ دولت و بازار آزاد ۱۸ میلیون تفاوت وجود دارد؛ بنابراین کمتر کشاورزی به معامله با دولت تمایل دارد.»
در حال حاضر اغلب زعفران ایران به صورت فله‌ای به کشورهای دیگر صادر می‌شود. حدود ۱۰ سال پیش، سازمان جهاد کشاورزی و شورای ملی زعفران طرح بهبود تولید و تجارت زعفران را تهیه و تدوین کردند که به راهکارهایی برای تولید، بسته‌بندی و صادرات می‌پرداخت. فعالان این بخش سال‌ها منتظر اجرای آن بودند اما این طرح هرگز عملی نشد زیرا به بودجه دولتی نیاز داشت و برای آن اقدامی صورت نگرفت.
در کنار این بی‌توجهی دولتی، تولیدکنندگان زعفران معتقدند که نداشتن مراودات مالی بین‌المللی و نپیوستن به تجارت جهانی باعث شده است تا کشورهای دیگر بازار جهانی این محصول باارزش را به نفع خود مصادره کنند.
